In andere artikelen in XLane-blogs schreef ik over strange attractors in een omgeving die (wiskundig gezien) chaotisch aan het worden is. Om zo’n attractor kan lokaal zelfordening ontstaan die onder gunstige omstandigheden kan uitvloeien naar een nieuwe ordening van de oorspronkelijke omgeving. De wiskunde is ingewikkeld.
Een geheel ander inzicht, met misschien een vergelijkbaar resultaat, komt voort uit het simuleren van het gedrag van “zwermen”, zoals een vlucht vogels of een school vissen. Zwermen lijken buitengemeen dynamische systemen te zijn die van A naar B weten te geraken, soms met gedoe en omwegen. Trekvogels geraken in de trek echter net zo gemakkelijk van hier naar Afrika alsof ze de vlucht geboekt hadden.
Dit is zo’n zwerm met vogels. 
Niet zo verschillend van de school vissen…
Er is geen leider of regisseur, in die zin gaat de parallel met de ordening rond een strange attractor op, en de regels voor de deelnemers — laten we ze collega’s noemen — zijn simpel en weinig in getal.
De meest elementaire verzameling regels voor leden van een (gesimuleerde) zwerm is:
1. Voorkom dat je tegen een collega opbotst (collision avoidance).
2. Stem je snelheid af op die van collega’s om je heen (velocity matching).
3. Probeer op de plaats te komen waar zo veel mogelijk collega’s zijn (flock centering).
De derde regel is het meest krachtig, daar komen de bewegingen uit voort.
Ik heb het resultaat van computerprogrammaatjes gezien, waar — naast de grafische weergave van het resultaat en wat startwaarden — niets meer dan deze 3 regels voor elk zwermlid zijn geprogrammeerd.
<!–
WriteFlash('’);
//–>
Regel 3. kan wel tot “misverstanden” leiden, het grote vliegtuig hieronder werd ten onrechte aangezien voor een concentratie collega’s:
Niet oneerbiedig bedoeld, maar ik zou de stelling aandurven dat de professionals in het onderwijs zich doorgaans aan de eerste twee regels houden (collision avoidance, velocity matching) met soms te veel aandacht voor het bewegen in de richting van de –al dan niet terecht– vermoede concentratie van collega’s (flock centering).
Wat veel erger is: de overheid denkt in toenemende mate flight control in te moeten zetten om de zwerm te beheersen. Dat lijkt me in elk geval een fatale misvatting, bestuurlijk, onderwijskundig en wiskundig (als je in het metaforische model gelooft).
